1
|
Rojo-López MI, Bermúdez-López M, Castro E, Farràs C, Torres G, Pamplona R, Lecube A, Valdivielso JM, Fernández E, Julve J, Castelblanco E, Franch-Nadal J, Alonso N, Granado-Casas M, Mauricio D. Low adherence to the Mediterranean diet is associated with increased prevalence and number of atherosclerotic plaques in the ILERVAS cohort. Atherosclerosis 2023; 380:117191. [PMID: 37586219 DOI: 10.1016/j.atherosclerosis.2023.117191] [Citation(s) in RCA: 2] [Impact Index Per Article: 2.0] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [Track Full Text] [Journal Information] [Submit a Manuscript] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 12/13/2022] [Revised: 07/12/2023] [Accepted: 07/26/2023] [Indexed: 08/18/2023]
Abstract
BACKGROUND AND AIMS Current research on the association between dietary patterns and subclinical atherosclerotic disease (SAD) is still limited, and published results are inconsistent and often consist of small population sizes. We aimed to evaluate the association between the Mediterranean diet (MDiet) and SAD in a large cohort of Mediterranean individuals. METHODS This was a cross-sectional study that included 8116 subjects from the ILERVAS cohort. The presence of atherosclerotic plaques (AP) was assessed by ultrasound examination. Adherence to the MDiet was assessed using the 14-item Mediterranean Diet Adherence Score (MEDAS). Inclusion criteria were subjects with at least one cardiovascular risk factor. Exclusion criteria were a clinical history of diabetes, chronic kidney disease, or a prior cardiovascular event. Bivariable and multivariable models were performed. RESULTS Compared with subjects without SAD, participants with SAD were older and had a higher frequency of smoking habit, hypertension, dyslipidemia, HbA1c and waist circumference. The adjusted multivariable analysis showed that a higher MEDAS was associated with a lower risk of AP (incidence rate ratios [IRR] 0.97, 95% CI [0.96-0.98]; p<0.001). Furthermore, moderate or high adherence to the MDiet was associated with a lower number of AP compared with a low MDiet adherence (IRR 0.90, 95% CI [0.87-0.94]; p<0.001). In both models, female sex was associated with a lower risk of AP. CONCLUSIONS Our findings point to a potentially protective role of MDiet for SAD in a Mediterranean population with low-to-moderate cardiovascular risk. Further research is needed to establish a causal relationship between both variables.
Collapse
Affiliation(s)
- Marina Idalia Rojo-López
- Research Group of Endocrinology, Diabetes and Nutrition, Institut d'Investigació Biomèdica Sant Pau (IIB SANT PAU), Barcelona, Spain
| | - Marcelino Bermúdez-López
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, Renal Research Network (RedInRen, ISCIII), Lleida, Spain
| | - Eva Castro
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, Renal Research Network (RedInRen, ISCIII), Lleida, Spain
| | - Cristina Farràs
- Cappont Primary Care Center. Territorial Management of Lleida, Catalan Institute of Health, Barcelona, Spain; Research Support Unit Lleida, Jordi Gol i Gorina Primary Health Care Research Institute Foundation (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Gerard Torres
- Department of Respiratory Medicine, Arnau de Vilanova University Hospital, Translational Research Group Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain; CIBER of Respiratory Diseases (CIBERES), Madrid, Spain
| | - Reinald Pamplona
- Department of Experimental Medicine, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Albert Lecube
- Department of Endocrinology and Nutrition, Arnau de Vilanova University Hospital, Obesity and Metabolism Research Group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
| | - José Manuel Valdivielso
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, Renal Research Network (RedInRen, ISCIII), Lleida, Spain
| | - Elvira Fernández
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, Renal Research Network (RedInRen, ISCIII), Lleida, Spain
| | - Josep Julve
- Research Group of Endocrinology, Diabetes and Nutrition, Institut d'Investigació Biomèdica Sant Pau (IIB SANT PAU), Barcelona, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
| | - Esmeralda Castelblanco
- Department of Internal Medicine, Endocrinology, Metabolism and Lipid Research Division, Washington University School of Medicine, St Louis, MO, 63110, USA; DAP-Cat Group, Unitat de Suport a la Recerca Barcelona, Fundació Institut Universitari per a la Recerca a l'Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gurina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Josep Franch-Nadal
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain; DAP-Cat Group, Unitat de Suport a la Recerca Barcelona, Fundació Institut Universitari per a la Recerca a l'Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gurina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Núria Alonso
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain; Endocrinology and Nutrition Department, Hospital Universitari Germans Trias i Pujol, Badalona, Spain; Department of Medicine, Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, Spain
| | - Minerva Granado-Casas
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain; Department of Nursing and Physiotherapy, Health Sciences Faculty, University of Lleida, Health Care Research Group (GRECS), IRBLleida, Lleida, Spain.
| | - Dídac Mauricio
- Research Group of Endocrinology, Diabetes and Nutrition, Institut d'Investigació Biomèdica Sant Pau (IIB SANT PAU), Barcelona, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain; DAP-Cat Group, Unitat de Suport a la Recerca Barcelona, Fundació Institut Universitari per a la Recerca a l'Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gurina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain; Department of Endocrinology and Nutrition, Hospital de la Santa Creu i Sant Pau, Barcelona, Spain; Faculty of Medicine, University of Vic (UVIC/UCC), Vic, Spain.
| |
Collapse
|
2
|
Bermúdez-López M, Martí-Antonio M, Castro-Boqué E, Bretones MDM, Farràs C, Gonzalez J, Pamplona R, Lecube A, Mauricio D, Cambray S, Valdivielso JM, Fernández E. Cumulative tobacco consumption has a dose-dependent effect on atheromatosis burden and improves severe atheromatosis prediction in asymptomatic middle-aged individuals: The ILERVAS study. Atherosclerosis 2023; 375:75-83. [PMID: 37276714 DOI: 10.1016/j.atherosclerosis.2023.05.002] [Citation(s) in RCA: 0] [Impact Index Per Article: 0] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [MESH Headings] [Track Full Text] [Journal Information] [Submit a Manuscript] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 09/30/2022] [Revised: 04/26/2023] [Accepted: 05/01/2023] [Indexed: 06/07/2023]
Abstract
BACKGROUND AND AIMS Sex-specific impact of cumulative tobacco consumption (CTC) on atheromatosis extension and total plaque area remains unknown. We aimed to determine the impact of CTC in atheromatosis localization and burden. METHODS We performed a cross-sectional analysis in 8330 asymptomatic middle-aged individuals. 12-territory vascular ultrasounds in carotid and femoral arteries were performed to detect atheromatous plaque presence and to measure total plaque area. Adjusted regressions and conditional predictions by smoking habit or CTC (stratified in terciles as low (≤13.53), medium (13.54-29.3), and high (>29.3 packs-year)) were calculated. Severe atheromatosis (SA, ≥3 territories with atheroma plaque) was predicted with the Systematic COronary Risk Evaluation 2 (SCORE2) model. The improvement of SA prediction after adding CTC was evaluated. RESULTS CTC was associated with an increased risk of atheromatosis, stronger in femoral than in carotid artery, but similar in both sexes. A dose-dependent effect of CTC on the number of territories with atheroma plaque and total plaque area was observed. Addition of CTC to the SCORE2 showed a higher sensitivity, accuracy, and negative predictive value in males, and a higher specificity and positive predictive value in females. In both sexes, the new SCORE2-CTC model showed a significant increase in AUC (males: 0.033, females: 0.038), and in the integrated discrimination index (males: 0.072; females: 0.058, p < 0.001). Age and CTC were the most important clinical predictors of SA in both sexes. CONCLUSIONS CTC shows a dose-dependent association with atheromatosis burden, impacts more strongly in femoral arteries, and improves SA prediction.
Collapse
Affiliation(s)
- Marcelino Bermúdez-López
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain.
| | - Manuel Martí-Antonio
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain
| | - Eva Castro-Boqué
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain
| | - María Del Mar Bretones
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain
| | - Cristina Farràs
- Centre d'Atenció Primària Cappont. Gerència Territorial de Lleida, Institut Català de la Salut, Barcelona, Spain; Research Support Unit Lleida, Fundació Institut Universitari per a la recerca a l'Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gorina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Jessica Gonzalez
- Departament de Medicina Respiratòria, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup Recerca Translational Medicina Respiratòria, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain; CIBER de enfermedades respiratorias (CIBERES), Madrid, Spain
| | - Reinald Pamplona
- Departament de Medicina Experimental, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - Albert Lecube
- Departament d'Endocrinologia i Nutrició, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup de Recerca Obesitat i Metabolisme (ODIM), IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - Dídac Mauricio
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain; Departament d'Endocrinologia i Nutrició, Hospital de la Santa Creu i Sant Pau, Institut de Recerca Biomèdica Sant Pau (IIB Sant Pau), Barcelona, Spain; Faculty of Medicine, University of Vic & Central University of Vic, Vic, Spain
| | - Serafi Cambray
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain
| | - José Manuel Valdivielso
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain.
| | - Elvira Fernández
- Grupo de Investigación Translacional vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen. ISCIII), Lleida, Spain
| |
Collapse
|
3
|
Bermúdez-López M, Martí-Antonio M, Castro-Boqué E, Bretones MDM, Farràs C, Torres G, Pamplona R, Lecube A, Mauricio D, Valdivielso JM, Fernández E. Development and Validation of a Personalized, Sex-Specific Prediction Algorithm of Severe Atheromatosis in Middle-Aged Asymptomatic Individuals: The ILERVAS Study. Front Cardiovasc Med 2022; 9:895917. [PMID: 35928938 PMCID: PMC9344070 DOI: 10.3389/fcvm.2022.895917] [Citation(s) in RCA: 2] [Impact Index Per Article: 1.0] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Track Full Text] [Download PDF] [Figures] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 03/14/2022] [Accepted: 06/20/2022] [Indexed: 11/13/2022] Open
Abstract
BackgroundAlthough European guidelines recommend vascular ultrasound for the assessment of cardiovascular risk in low-to-moderate risk individuals, no algorithm properly identifies patients who could benefit from it. The aim of this study is to develop a sex-specific algorithm to identify those patients, especially women who are usually underdiagnosed.MethodsClinical, anthropometrical, and biochemical data were combined with a 12-territory vascular ultrasound to predict severe atheromatosis (SA: ≥ 3 territories with plaque). A Personalized Algorithm for Severe Atheromatosis Prediction (PASAP-ILERVAS) was obtained by machine learning. Models were trained in the ILERVAS cohort (n = 8,330; 51% women) and validated in the control subpopulation of the NEFRONA cohort (n = 559; 47% women). Performance was compared to the Systematic COronary Risk Evaluation (SCORE) model.ResultsThe PASAP-ILERVAS is a sex-specific, easy-to-interpret predictive model that stratifies individuals according to their risk of SA in low, intermediate, or high risk. New clinical predictors beyond traditional factors were uncovered. In low- and high-risk (L&H-risk) men, the net reclassification index (NRI) was 0.044 (95% CI: 0.020–0.068), and the integrated discrimination index (IDI) was 0.038 (95% CI: 0.029–0.048) compared to the SCORE. In L&H-risk women, PASAP-ILERVAS showed a significant increase in the area under the curve (AUC, 0.074 (95% CI: 0.062–0.087), p-value: < 0.001), an NRI of 0.193 (95% CI: 0.162–0.224), and an IDI of 0.119 (95% CI: 0.109–0.129).ConclusionThe PASAP-ILERVAS improves SA prediction, especially in women. Thus, it could reduce the number of unnecessary complementary explorations selecting patients for a further imaging study within the intermediate risk group, increasing cost-effectiveness and optimizing health resources.Clinical Trial Registration[www.ClinicalTrials.gov], identifier [NCT03228459].
Collapse
Affiliation(s)
- Marcelino Bermúdez-López
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Manuel Martí-Antonio
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Eva Castro-Boqué
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - María del Mar Bretones
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Cristina Farràs
- Centre d’Atenció Primària Cappont, Gerència Territorial de Lleida, Institut Català de la Salut, Barcelona, Spain
- Research Support Unit Lleida, Fundació Institut Universitari per a la Recerca a l’Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gorina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Gerard Torres
- Departament de Medicina Respiratòria, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup Recerca Translational Medicina Respiratòria, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
- CIBER de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Madrid, Spain
| | - Reinald Pamplona
- Departament de Medicina Experimental, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - Albert Lecube
- Departament d’Endocrinologia i Nutrició, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup de Recerca Obesitat i Metabolisme (ODIM), IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - Dídac Mauricio
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
- Departament d’Endocrinologia i Nutrició, Hospital de la Santa Creu i Sant Pau, Institut de Recerca Biomèdica Sant Pau (IIB Sant Pau), Barcelona, Spain
| | - José Manuel Valdivielso
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
- *Correspondence: José Manuel Valdivielso,
| | - Elvira Fernández
- Grupo de Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| |
Collapse
|
4
|
Purroy F, Sánchez E, Lecube A, Arqué G, Vicente-Pascual M, Mauri-Capdevila G, Torreguitart N, Hernández M, Barbé F, Fernández E, Pamplona R, Farràs C, Mauricio D, Bermúdez-López M. Prevalence and Predictors of Cerebral Microangiopathy Determined by Pulsatility Index in an Asymptomatic Population From the ILERVAS Project. Front Neurol 2022; 12:785640. [PMID: 34970215 PMCID: PMC8712482 DOI: 10.3389/fneur.2021.785640] [Citation(s) in RCA: 1] [Impact Index Per Article: 0.5] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [Download PDF] [Figures] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 09/29/2021] [Accepted: 11/08/2021] [Indexed: 11/13/2022] Open
Abstract
Background: Little is known about the prevalence of cerebral microangiopathy (CM), which is related to cognitive impairment, in an asymptomatic population. Pulsatility index (PI) is an easily measurable parameter of cerebral vascular resistance in transcranial duplex of the middle cerebral artery (MCA) study. We aimed to determine the prevalence of CM measured by PI of MCA in low to moderate vascular risk subjects. Methods: We included 3,721 subjects between 45 and 70 years without previous history of vascular disease or diabetes mellitus and with at least one other vascular risk factor from the cross-sectional study ILERVAS (Lleida, Spain). Patients underwent transcranial duplex to determine MCA-PI. Possible CM was defined by MCA-PI >1.1. Carotid and femoral arteries ultrasound registration was done to determine the presence, the number, and the area of atheromatous plaques. Body mass index (BMI), pulse pressure (PP) and laboratory data were also recorded. Results: 439 (11.8%) subjects were excluded due to the low quality of transcranial duplex images. Median age was 57 [IQR 52, 62] years. Possible CM was found in 424 (12.9%) subjects. CM patients had higher prevalence of plaques than non-CM (77.4 vs. 66.4%, p < 0.001). PI showed a positive linear correlation with the number of territories with plaques (r = 0.130, p < 0.001), and the total plaque area (r = 0.082, p < 0.001). The predictors of possible CM were the age, male gender, and PP. Conclusions: In low-to-moderate vascular risk asymptomatic population, the proportion of abnormal brain microvascular bed determined by MCA-PI is not negligible. The planned 10-year follow-up will describe the clinical relevance of these findings.
Collapse
Affiliation(s)
- Francisco Purroy
- Stroke Unit, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain.,Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Enric Sánchez
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain.,Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) Research Group, IRBLleida, Lleida, Spain.,University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Albert Lecube
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain.,Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) Research Group, IRBLleida, Lleida, Spain.,University of Lleida, Lleida, Spain.,CIBER de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas, CIBERDEM, Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - Gloria Arqué
- Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | | | - Gerard Mauri-Capdevila
- Stroke Unit, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain.,Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Núria Torreguitart
- Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain.,Vascular Surgery Service, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain
| | - Marta Hernández
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain.,Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) Research Group, IRBLleida, Lleida, Spain.,University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Ferrán Barbé
- Pneumology Service, Translational Research in Respiratory Medicine Research Group, IRBLleida, University Hospital Arnau de Vilanova, University of Lleida, Lleida, Spain.,CIBER de Enfermedades Respiratorias, CIBERES, Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Lleida, Spain
| | - Elvira Fernández
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, ReinRen-ISCIII, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Reinald Pamplona
- Department of Experimental Medicine, Metabolic Pathophysiology Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - Cristina Farràs
- DAP Lleida, Unitat de Suport a la Recerca - IDIAP Jordi Gol, Lleida, Spain
| | - Dídac Mauricio
- Department of Endocrinology and Nutrition, CIBER of Diabetes and Associated Metabolic Diseases, Hospital de la Sant Creu i Sant Pau, Barcelona, Spain
| | - Marcelino Bermúdez-López
- Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, ReinRen-ISCIII, University of Lleida, Lleida, Spain
| | | |
Collapse
|
5
|
Bermúdez-López M, Martínez-Alonso M, Castro-Boqué E, Betriu À, Cambray S, Farràs C, Barbé F, Pamplona R, Lecube A, Mauricio D, Purroy F, Valdivielso JM, Fernández E. Localización y carga de ateromatosis subclínica en población con un riesgo cardiovascular bajo-moderado: estudio ILERVAS. Rev Esp Cardiol 2021. [DOI: 10.1016/j.recesp.2020.09.024] [Citation(s) in RCA: 3] [Impact Index Per Article: 1.0] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Indexed: 01/03/2023]
|
6
|
Bermúdez-López M, Martínez-Alonso M, Castro-Boqué E, Betriu À, Cambray S, Farràs C, Barbé F, Pamplona R, Lecube A, Mauricio D, Purroy F, Valdivielso JM, Fernández E. Subclinical atheromatosis localization and burden in a low-to-moderate cardiovascular risk population: the ILERVAS study. ACTA ACUST UNITED AC 2020; 74:1042-1053. [PMID: 33162389 DOI: 10.1016/j.rec.2020.09.015] [Citation(s) in RCA: 5] [Impact Index Per Article: 1.3] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 05/03/2020] [Accepted: 09/10/2020] [Indexed: 12/31/2022]
Abstract
INTRODUCTION AND OBJECTIVES There is a discrepancy between risk assessment based on cardiovascular risk factors (CVRF) and atheromatosis burden. The objective was to identify the prevalence of subclinical diseases with common risk factors, such as atheromatosis, occult kidney disease, prediabetes, and diabetes in a middle-aged population with low-to-moderate cardiovascular risk; to assess the vascular distribution, and severity of subclinical atheromatosis. METHODS Randomized, interventional, longitudinal clinical trial. The intervention consisted of vascular ultrasound examination in the carotid and femoral arteries assessing 12 territories, combined with clinical, anthropometric, lifestyle, and biochemical parameters. Inclusion criteria consisted of women (aged 50-70 years) and men (aged 45-65 years) with at least 1 CVRF. Exclusion criteria consisted of a clinical history of diabetes, chronic kidney disease, or a prior CV event. Here, baseline characteristics of the ILERVAS cohort are shown. RESULTS A total of 8330 middle-aged asymptomatic participants, 50.7% women, were enrolled. The presence of 1-2 CVRF was found in 74.8% and adherence to the Mediterranean diet was low in 52.8%. Several previously unknown chronic diseases were diagnosed, such as dyslipidemia (21.1%), hypertension (15.3%), kidney disease (15.4%), obesity (10.6%), and diabetes (2.3%). Subclinical atheromatosis was found in 71.4% of participants, localized in common femoral (54.5%), carotid bifurcation (41.1%) and internal carotid (22%). Intermediate atheromatosis (2-3 territories with atheroma plaque) was found in 32.6%, and generalized atheromatosis (>3 territories) in 19.7. Total plaque area was higher in men (0.97 cm2 vs 0.58 cm2, P<.001). Total plaque area was also higher in the femoral artery, and increased with the number of CVRF. CONCLUSIONS Subclinical atheromatosis was highly prevalent in a middle-aged population with low-to moderate cardiovascular risk, with 1 in 5 participants having generalized atheromatosis. ClinicalTrials.gov Identifier: NCT03228459.
Collapse
Affiliation(s)
- Marcelino Bermúdez-López
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain.
| | - Montse Martínez-Alonso
- Unitat de Bioestadística, IRBLleida, Departament de Ciències Mèdiques Bàsiques, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - Eva Castro-Boqué
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Àngels Betriu
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Serafí Cambray
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | - Cristina Farràs
- Centre d'Atenció Primària Cappont, Gerència Territorial de Lleida; Institut Català de la Salut, Unitat de Suport a la Recerca Lleida, Fundació Institut Universitari per a la Recerca a l'Atenció Primària de Salut Jordi Gol i Gurina (IDIAPJGol), Barcelona, Spain
| | - Ferran Barbé
- Departament de Medicina Respiratòria, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup Recerca Translacional Medicina Respiratòria, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - Reinald Pamplona
- Departament de Medicina Experimental, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - Albert Lecube
- Departament d'Endocrinologia i Nutrició, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup de Recerca Obesitat i Metabolisme (ODIM), IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Spain
| | - Dídac Mauricio
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Spain; Departament d'Endocrinologia i Nutrició, Hospital de la Santa Creu i Sant Pau, Institut de Recerca Biomèdica Sant Pau (IIB Sant Pau), Barcelona, Spain
| | - Francisco Purroy
- Unitat Ictus, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Grup Neurosciències Clíniques, IRBLleida, Universitat de Lleida, Lleida, Spain
| | - José Manuel Valdivielso
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain.
| | - Elvira Fernández
- Grupo Investigación Translacional Vascular y Renal, IRBLleida, Red de Investigación Renal (RedInRen-ISCIII), Lleida, Spain
| | | |
Collapse
|
7
|
Sánchez E, Betriu À, Yeramian A, Fernández E, Purroy F, Sánchez-de-la-Torre M, Pamplona R, Miquel E, Kerkeni M, Hernández C, Simó R, Lecube A, Hernández M, Rius F, Polanco D, Barbé F, Torres G, Suárez G, Portero-Otin M, Jové M, Colàs-Campàs L, Benabdelhak I, Farràs C, Ortega M, Manuel Valdivielso J, Bermúdez-López M, Martínez-Alonso M. Skin Autofluorescence Measurement in Subclinical Atheromatous Disease: Results from the ILERVAS Project. J Atheroscler Thromb 2019; 26:879-889. [PMID: 30842389 PMCID: PMC6800392 DOI: 10.5551/jat.47498] [Citation(s) in RCA: 6] [Impact Index Per Article: 1.2] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [Track Full Text] [Download PDF] [Figures] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Indexed: 12/26/2022] Open
Abstract
Aim: Advanced glycation end-products (AGEs) have been involved in the atherogenic process in the high-risk population. The goal of this study was to demonstrate that AGEs are related to subclinical atheromatous disease in subjects with low to moderate vascular risk. Methods: A cross-sectional study in which 2,568 non-diabetic subjects of both sexes without cardiovascular disease were included. Subcutaneous content of AGEs was assessed by skin autofluorescence (SAF) and subclinical atheromatous disease was measured by assessing the atheromatous plaque burden in carotid and femoral regions using ultrasonography. In addition, serum pentosidine, carboxymethyl-lysine (CML) and AGE receptors (RAGE) were assessed in a nested case-control study with 41 subjects without plaque and 41 individuals subjects with generalized disease. Results: Patients with atheromatous plaque had a higher SAF than those with no plaque (1.9 [1.7 to 2.3] vs. 1.8 [1.6 to 2.1] arbitrary units (AU), p % 0.001). The SAF correlated with the total number of affected regions (r = 0.171, p < 0.001), increasing progressively from 1.8 [1.6 to 2.1] AU in those without atheromatous disease to 2.3 [1.9 to 2.7] AU in patients with ≥ 8 plaques (p < 0.001). A correlation was also observed between SAF and the total plaque area (r = 0.113, p < 0.001). The area under the Receiver Operating Characteristic curve was 0.65 (0.61 to 0.68) for identifying male subjects with atheromatous disease. The multivariable logistic regression model showed a significant and independent association between SAF and the presence of atheromatous disease. However, no significant differences in serum pentosidine, CML, and RAGE were observed. Conclusions: Increased subcutaneous content of AGEs is associated with augmented atheromatous plaque burden. Our results suggest that SAF may provide clinically relevant information to the current strategies for the evaluation of cardiovascular risk, especially among the male population.
Collapse
Affiliation(s)
- Enric Sánchez
- Endocrinology and Nutrition Department. University Hospital Arnau de Vilanova. Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) research group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Àngels Betriu
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R). University Hospital Arnau de Vilanova. Vascular and Renal Translational Research Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Andree Yeramian
- Endocrinology and Nutrition Department. University Hospital Arnau de Vilanova. Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) research group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Elvira Fernández
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R). University Hospital Arnau de Vilanova. Vascular and Renal Translational Research Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Francesc Purroy
- Stroke Unit. University Hospital Arnau de Vilanova. Clinical Neurosciences Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Manuel Sánchez-de-la-Torre
- Respiratory Department. University Hospital Arnau de Vilanova-Santa Maria. Translational Research in Respiratory Medicine. IRBLleida. University of Lleida.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | - Reinald Pamplona
- Department of Experimental Medicine. IRBLleida. University of Lleida
| | - Eva Miquel
- Borges Blanques Primary Health Care Unit
| | - Mohsen Kerkeni
- Laboratory of Biochemistry, LR12ES05, Faculty of Medicine, University of Monastir
| | - Cristina Hernández
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Vall d'Hebron. Diabetes and Metabolism Research Unit, Vall d'Hebron Institut de Recerca (VHIR). Universitat Autònoma de Barcelona.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | - Rafael Simó
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Vall d'Hebron. Diabetes and Metabolism Research Unit, Vall d'Hebron Institut de Recerca (VHIR). Universitat Autònoma de Barcelona.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | - Albert Lecube
- Endocrinology and Nutrition Department. University Hospital Arnau de Vilanova. Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) research group. IRBLleida. University of Lleida.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | | | | | - Marta Hernández
- Endocrinology and Nutrition Department. University Hospital Arnau de Vilanova. Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) research group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Ferran Rius
- Endocrinology and Nutrition Department. University Hospital Arnau de Vilanova. Obesity, Diabetes and Metabolism (ODIM) research group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Dinora Polanco
- Respiratory Department. University Hospital Arnau de Vilanova-Santa Maria. Translational Research in Respiratory Medicine. IRBLleida. University of Lleida
| | - Ferran Barbé
- Respiratory Department. University Hospital Arnau de Vilanova-Santa Maria. Translational Research in Respiratory Medicine. IRBLleida. University of Lleida.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | - Gerard Torres
- Respiratory Department. University Hospital Arnau de Vilanova-Santa Maria. Translational Research in Respiratory Medicine. IRBLleida. University of Lleida.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | - Guillermo Suárez
- Respiratory Department. University Hospital Arnau de Vilanova-Santa Maria. Translational Research in Respiratory Medicine. IRBLleida. University of Lleida.,Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII)
| | | | - Mariona Jové
- Department of Experimental Medicine. IRBLleida. University of Lleida
| | - Laura Colàs-Campàs
- Stroke Unit. University Hospital Arnau de Vilanova. Clinical Neurosciences Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Ikram Benabdelhak
- Stroke Unit. University Hospital Arnau de Vilanova. Clinical Neurosciences Group. IRBLleida. University of Lleida
| | | | | | - José Manuel Valdivielso
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R). University Hospital Arnau de Vilanova. Vascular and Renal Translational Research Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Marcelino Bermúdez-López
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R). University Hospital Arnau de Vilanova. Vascular and Renal Translational Research Group. IRBLleida. University of Lleida
| | - Montse Martínez-Alonso
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R). University Hospital Arnau de Vilanova. Vascular and Renal Translational Research Group. IRBLleida. University of Lleida
| |
Collapse
|
8
|
Sánchez E, Lecube A, Betriu À, Hernández C, López-Cano C, Gutiérrez-Carrasquilla L, Kerkeni M, Yeramian A, Purroy F, Pamplona R, Farràs C, Fernández E, Barbé F, Simó R, Hernández M, Rius F, Polanco D, de la Torre MS, Torres G, Godoy P, Portero-Otin M, Jové M, Colàs-Compàs L, Benabdelhak I, Miquel E, Ortega M, Valdivielso JM, Bermúdez M, Martínez-Alonso M. Subcutaneous advanced glycation end-products and lung function according to glucose abnormalities: The ILERVAS Project. Diabetes Metab 2018; 45:595-598. [PMID: 29706471 DOI: 10.1016/j.diabet.2018.04.002] [Citation(s) in RCA: 10] [Impact Index Per Article: 1.7] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Track Full Text] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 03/14/2018] [Revised: 04/04/2018] [Accepted: 04/10/2018] [Indexed: 12/17/2022]
Affiliation(s)
- E Sánchez
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - A Lecube
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain.
| | - À Betriu
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R), University Hospital Arnau de Vilanova, Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - C Hernández
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain; Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Vall d'Hebron, Diabetes and Metabolism Research Unit, VHIR, Autonomous University of Barcelona, Barcelona, Spain
| | - C López-Cano
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - L Gutiérrez-Carrasquilla
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - M Kerkeni
- Higher Institute of Biotechnology, Laboratory of Biochemistry, Faculty of Medicine, University of Monastir, Monastir, Tunisia
| | - A Yeramian
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - F Purroy
- Stroke Unit, University Hospital Arnau de Vilanova, Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - R Pamplona
- Metabolic Pathophysiology Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - C Farràs
- Borges Blanques Primary Health Care Unit, Borges Blanques, Lleida, Spain
| | - E Fernández
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R), University Hospital Arnau de Vilanova, Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - F Barbé
- Respiratory Department, University Hospital Arnau de Vilanova-Santa María, Translational Research in Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - R Simó
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain; Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Vall d'Hebron, Diabetes and Metabolism Research Unit, VHIR, Autonomous University of Barcelona, Barcelona, Spain.
| | | | - M Hernández
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - F Rius
- Endocrinology and Nutrition Department, University Hospital Arnau de Vilanova, Obesity, Diabetes and Metabolism research group (ODIM), IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Diabetes y Enfermedades Metabólicas Asociadas (CIBERDEM), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - D Polanco
- Respiratory Department, University Hospital Arnau de Vilanova-Santa María, Translational Research in Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain
| | - M S de la Torre
- Respiratory Department, University Hospital Arnau de Vilanova-Santa María, Translational Research in Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - G Torres
- Respiratory Department, University Hospital Arnau de Vilanova-Santa María, Translational Research in Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - P Godoy
- Respiratory Department, University Hospital Arnau de Vilanova-Santa María, Translational Research in Respiratory Medicine, IRBLleida, University of Lleida, University Hospital Arnau de Vilanova, Lleida, Spain; Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Instituto de Salud Carlos III (ISCIII), Madrid, Spain
| | - M Portero-Otin
- Metabolic Pathophysiology Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - M Jové
- Metabolic Pathophysiology Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - L Colàs-Compàs
- Stroke Unit, University Hospital Arnau de Vilanova, Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - I Benabdelhak
- Stroke Unit, University Hospital Arnau de Vilanova, Clinical Neurosciences Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - E Miquel
- Borges Blanques Primary Health Care Unit, Borges Blanques, Lleida, Spain
| | - M Ortega
- Borges Blanques Primary Health Care Unit, Borges Blanques, Lleida, Spain
| | - J M Valdivielso
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R), University Hospital Arnau de Vilanova, Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - M Bermúdez
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R), University Hospital Arnau de Vilanova, Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| | - M Martínez-Alonso
- Unit for the Detection and Treatment of Atherothrombotic Diseases (UDETMA V&R), University Hospital Arnau de Vilanova, Vascular and Renal Translational Research Group, IRBLleida, University of Lleida, Lleida, Spain
| |
Collapse
|
9
|
Betriu À, Farràs C, Abajo M, Martinez-Alonso M, Arroyo D, Barbé F, Buti M, Lecube A, Portero M, Purroy F, Torres G, Valdivielso JM, Fernández E. Randomised intervention study to assess the prevalence of subclinical vascular disease and hidden kidney disease and its impact on morbidity and mortality: The ILERVAS project. Nefrologia 2016; 36:389-96. [PMID: 27044887 DOI: 10.1016/j.nefro.2016.02.008] [Citation(s) in RCA: 17] [Impact Index Per Article: 2.1] [Reference Citation Analysis] [What about the content of this article? (0)] [Affiliation(s)] [Abstract] [Key Words] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 12/16/2015] [Revised: 01/27/2016] [Accepted: 02/15/2016] [Indexed: 11/29/2022] Open
Abstract
BACKGROUND AND OBJECTIVES Chronic kidney disease (CKD) and atherosclerosis are 2 interrelated diseases that increase the risk of cardiovascular morbidity and mortality. The objectives of the ILERVAS project are: 1) to determine the prevalence of subclinical arterial disease and hidden kidney disease; 2) to assess the impact of early diagnosis of both diseases on cardiovascular morbidity and mortality and also on the progression of CKD; 3) to have a platform of data and biological samples. METHODS Randomized intervention study. From 2015 to 2017, 19,800 people (9,900 in the intervention group and 9,900 in the control group) aged between 45 and 70 years without previous history of cardiovascular disease and with at least one cardiovascular risk factor will be randomly selected from the primary health care centres across the province of Lérida. A team of experts will travel around in a mobile unit to carry out the following baseline tests on the intervention group: Artery ultrasound; (carotid, femoral, transcranial and abdominal aorta); ankle-brachial index; spirometry; determination of advanced glycation end products; dried blood spot and urine spot tests. Additionally, blood and urine samples will be collected and stored in the biobank to identify new biomarkers using omics studies. Participants will be followed up until 2025 for identification of cardiovascular events, treatment changes and changes in lifestyle. CONCLUSIONS The ILERVAS project will reveal the prevalence of subclinical vascular disease and hidden kidney disease, determine whether or not their early diagnosis brings health benefits and will also allow investigation of new risk factors.
Collapse
Affiliation(s)
- Àngels Betriu
- Institut de Recerca Biomèdica (IRBLleida), Lérida, España; Unidad de Diagnóstico y Tratamiento Enfermedades Aterotrombóticas (UDETMA), Servicio de Nefrología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España
| | | | - María Abajo
- Institut de Recerca Biomèdica (IRBLleida), Lérida, España
| | | | - David Arroyo
- Servicio de Nefrología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España
| | - Ferran Barbé
- Servicio de Neumología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España; Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Respiratorias (CIBERES), Madrid, España
| | - Miquel Buti
- Dirección de Atención Primaria, Lérida, España
| | - Albert Lecube
- Servicio de Endocrinología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España
| | - Manuel Portero
- Grupo de Fisiopatología Metabólica, Departamento de Medicina Experimental, IRBLleida, Lérida, España
| | - Francisco Purroy
- Servicio de Neurología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España
| | - Gerard Torres
- Servicio de Medicina Interna, Hospital Universitari de Santa María, Lérida, España
| | - José Manuel Valdivielso
- Institut de Recerca Biomèdica (IRBLleida), Lérida, España; Laboratorio de Nefrología Experimental, IRBLleida, Lérida, España
| | - Elvira Fernández
- Institut de Recerca Biomèdica (IRBLleida), Lérida, España; Unidad de Diagnóstico y Tratamiento Enfermedades Aterotrombóticas (UDETMA), Servicio de Nefrología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España; Servicio de Nefrología, Hospital Universitari Arnau de Vilanova, Lérida, España.
| |
Collapse
|