1
|
Arrigoni A, Previtali M, Bosticardo S, Pezzetti G, Poloni S, Capelli S, Napolitano A, Remuzzi A, Zangari R, Lorini FL, Sessa M, Daducci A, Caroli A, Gerevini S. Brain microstructure and connectivity in COVID-19 patients with olfactory or cognitive impairment. Neuroimage Clin 2024; 43:103631. [PMID: 38878591 PMCID: PMC11225694 DOI: 10.1016/j.nicl.2024.103631] [Citation(s) in RCA: 0] [Impact Index Per Article: 0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [Key Words] [Track Full Text] [Download PDF] [Figures] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 03/05/2024] [Revised: 05/31/2024] [Accepted: 06/11/2024] [Indexed: 07/08/2024]
Abstract
INTRODUCTION The COVID-19 pandemic has affected millions worldwide, causing mortality and multi-organ morbidity. Neurological complications have been recognized. This study aimed to assess brain structural, microstructural, and connectivity alterations in patients with COVID-19-related olfactory or cognitive impairment using post-acute (time from onset: 264[208-313] days) multi-directional diffusion-weighted MRI (DW-MRI). METHODS The study included 16 COVID-19 patients with cognitive impairment (COVID-CM), 35 COVID-19 patients with olfactory disorder (COVID-OD), and 14 controls. A state-of-the-art processing pipeline was developed for DW-MRI pre-processing, mean diffusivity and fractional anisotropy computation, fiber density and cross-section analysis, and tractography of white-matter bundles. Brain parcellation required for probing network connectivity, region-specific microstructure and volume, and cortical thickness was based on T1-weighted scans and anatomical atlases. RESULTS Compared to controls, COVID-CM patients showed overall gray matter atrophy (age and sex corrected p = 0.004), and both COVID-19 patient groups showed regional atrophy and cortical thinning. Both groups presented an increase in gray matter mean diffusivity (corrected p = 0.001), decrease in white matter fiber density and cross-section (corrected p < 0.05), , and COVID-CM patients also displayed an overall increased diffusivity (p = 0.022) and decreased anisotropy (corrected p = 0.038) in white matter. Graph-based analysis revealed reduced network modularity, with an extensive pattern of connectivity increase, in conjunction with a localized reduction in a few connections, mainly located in the left hemisphere. The left cingulate, anterior cingulate, and insula were primarily involved. CONCLUSION Expanding upon previous findings, this study further investigated significant alterations in brain morphology, microstructure, and connectivity in COVID-19 patients with olfactory or cognitive disfunction. These findings suggest underlying neurodegeneration, neuroinflammation, and concomitant compensatory mechanisms. Future longitudinal studies are required to monitor the alterations over time and assess their transient or permanent nature.
Collapse
Affiliation(s)
- Alberto Arrigoni
- Department of Biomedical Engineering, Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri IRCCS, Ranica, Italy.
| | - Mattia Previtali
- Department of Biomedical Engineering, Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri IRCCS, Ranica, Italy
| | - Sara Bosticardo
- Department of Computer Science, University of Verona, Italy; Translational Imaging in Neurology (ThINK), Department of Biomedical Engineering, Faculty of Medicine, Basel, Switzerland.
| | - Giulio Pezzetti
- Department of Neuroradiology, ASST Papa Giovanni XXIII, Bergamo, Italy.
| | - Sofia Poloni
- Department of Biomedical Engineering, Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri IRCCS, Ranica, Italy.
| | - Serena Capelli
- Department of Biomedical Engineering, Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri IRCCS, Ranica, Italy.
| | - Angela Napolitano
- Department of Neuroradiology, ASST Papa Giovanni XXIII, Bergamo, Italy.
| | - Andrea Remuzzi
- Department of Management Information and Production Engineering, University of Bergamo, Dalmine, Italy.
| | - Rosalia Zangari
- FROM Research Foundation, ASST Papa Giovanni XXIII, Bergamo, Italy.
| | - Ferdinando Luca Lorini
- Department of Emergency and Critical Care Area, ASST Papa Giovanni XXIII, Bergamo, Italy.
| | - Maria Sessa
- Department of Neurology, ASST Papa Giovanni XXIII, Bergamo, Italy.
| | | | - Anna Caroli
- Department of Biomedical Engineering, Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri IRCCS, Ranica, Italy.
| | | |
Collapse
|
2
|
Dacosta-Aguayo R, Puig J, Lamonja-Vicente N, Carmona-Cervelló M, León-Gómez BB, Monté-Rubio G, López-Linfante VM, Zamora-Putin V, Montero-Alia P, Chacon C, Bielsa J, Moreno-Gabriel E, Garcia-Sierra R, Pachón A, Costa A, Mataró M, Prado JG, Martinez-Cáceres E, Mateu L, Massanella M, Violán C, Torán-Monserrat P. Reduced Cortical Thickness Correlates of Cognitive Dysfunction in Post-COVID-19 Condition: Insights from a Long-Term Follow-up. AJNR Am J Neuroradiol 2024; 45:647-654. [PMID: 38575319 DOI: 10.3174/ajnr.a8167] [Citation(s) in RCA: 0] [Impact Index Per Article: 0] [Reference Citation Analysis] [Abstract] [MESH Headings] [Track Full Text] [Journal Information] [Subscribe] [Scholar Register] [Received: 09/19/2023] [Accepted: 01/03/2024] [Indexed: 04/06/2024]
Abstract
BACKGROUND AND PURPOSE There is a paucity of data on long-term neuroimaging findings from individuals who have developed the post-coronavirus 2019 (COVID-19) condition. Only 2 studies have investigated the correlations between cognitive assessment results and structural MR imaging in this population. This study aimed to elucidate the long-term cognitive outcomes of participants with the post-COVID-19 condition and to correlate these cognitive findings with structural MR imaging data in the post-COVID-19 condition. MATERIALS AND METHODS A cohort of 53 participants with the post-COVID-19 condition underwent 3T brain MR imaging with T1 and FLAIR sequences obtained a median of 1.8 years after Severe Acute Respiratory Syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) infection. A comprehensive neuropsychological battery was used to assess several cognitive domains in the same individuals. Correlations between cognitive domains and whole-brain voxel-based morphometry were performed. Different ROIs from FreeSurfer were used to perform the same correlations with other neuroimaging features. RESULTS According to the Frascati criteria, more than one-half of the participants had deficits in the attentional (55%, n = 29) and executive (59%, n = 31) domains, while 40% (n = 21) had impairment in the memory domain. Only 1 participant (1.89%) showed problems in the visuospatial and visuoconstructive domains. We observed that reduced cortical thickness in the left parahippocampal region (t(48) = 2.28, P = .03) and the right caudal-middle-frontal region (t(48) = 2.20, P = .03) was positively correlated with the memory domain. CONCLUSIONS Our findings suggest that cognitive impairment in individuals with the post-COVID-19 condition is associated with long-term alterations in the structure of the brain. These macrostructural changes may provide insight into the nature of cognitive symptoms.
Collapse
Affiliation(s)
- Rosalia Dacosta-Aguayo
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Department of Clinical Psychology and Psychobiology (R.D.-A., M.M.), University of Barcelona, Barcelona, Spain. Institut de Neurociències, University of Barcelona, Barcelona, Spain. Institut de Recerca Sant Joan de Déu, Esplugues de Llobregat, Spain
| | - Josep Puig
- Comparative Medicine and Bioimaging Center (J.P., G.M.-R.), Germans Trias i Pujol Research Institute, Badalona, Spain
- Department of Radiology (IDI) (J.P.), IDIBGI Hospital Universitari de Girona Doctor Josep Trueta, Girona, Spain
| | - Noemi Lamonja-Vicente
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
| | - Meritxell Carmona-Cervelló
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
| | - Brenda Biaani León-Gómez
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
| | - Gemma Monté-Rubio
- Comparative Medicine and Bioimaging Center (J.P., G.M.-R.), Germans Trias i Pujol Research Institute, Badalona, Spain
| | - Victor M López-Linfante
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
- Palau-Solità Healthcare Centre (V.M.L.-L., V.Z.-P.), Palau-Solità Plegamans Institut Català de la Salut, Barcelona, Spain
- Department of Medicine (V.M.L.-L., E.M.-C.), Universitat Autònoma de Barcelona, Cerdanyola de Vallès, Bellaterra, Spain
| | - Valeria Zamora-Putin
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Palau-Solità Healthcare Centre (V.M.L.-L., V.Z.-P.), Palau-Solità Plegamans Institut Català de la Salut, Barcelona, Spain
| | - Pilar Montero-Alia
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
| | - Carla Chacon
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Grup de REcerca en Impacte de les Malalties Cròniques i les seves Trajectòries (C.C., C.V.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol; Barcelona, Spain. Germans Trias i Pujol Research Institute, Badalona, Spain
| | - Jofre Bielsa
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
| | - Eduard Moreno-Gabriel
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
- Department of Social Psychology (E.M.-G.), Universitat Autònoma de Barcelona, Cerdanyola de Vallès, Bellaterra, Spain
| | - Rosa Garcia-Sierra
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
- Nursing Department, Faculty of Medicine (R.G.-S.), Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, Spain
| | - Alba Pachón
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
| | - Anna Costa
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
| | - Maria Mataró
- Department of Clinical Psychology and Psychobiology (R.D.-A., M.M.), University of Barcelona, Barcelona, Spain. Institut de Neurociències, University of Barcelona, Barcelona, Spain. Institut de Recerca Sant Joan de Déu, Esplugues de Llobregat, Spain
| | - Julia G Prado
- IrsiCaixa-AIDS Research Institute and Germans Trias i Pujol Health Research Institute (J.G.P., M.M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Infecciosas (J.G.-., L.M., M.M.), Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
| | - Eva Martinez-Cáceres
- Department of Medicine (V.M.L.-L., E.M.-C.), Universitat Autònoma de Barcelona, Cerdanyola de Vallès, Bellaterra, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Immunology Department (E.M.-C.), FOCIS Center of Excellence, Universitat Autònoma de Barcelona, Cerdanyola del Vallès, Spain
- Immunology Division, Laboratori Clinic Metropolitana Nord (E.M.-C.), Hospital Universitari Germans Trias i Pujol, Badalona, Spain
| | - Lourdes Mateu
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Infecciosas (J.G.-., L.M., M.M.), Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Infectious Diseases Department (L.M.), Fight against AIDS Foundation (FLS), Germans Trias I Pujol Hospital, Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Red Española de Investigación en Covid Persisitente (L.M., M.M.), European Innovation and Collaboration Programme, Badalona, Spain
| | - Marta Massanella
- IrsiCaixa-AIDS Research Institute and Germans Trias i Pujol Health Research Institute (J.G.P., M.M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Centro de Investigación Biomédica en Red de Enfermedades Infecciosas (J.G.-., L.M., M.M.), Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Red Española de Investigación en Covid Persisitente (L.M., M.M.), European Innovation and Collaboration Programme, Badalona, Spain
| | - Concepción Violán
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Grup de REcerca en Impacte de les Malalties Cròniques i les seves Trajectòries (C.C., C.V.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol; Barcelona, Spain. Germans Trias i Pujol Research Institute, Badalona, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Red de Investigación en Cronicidad (C.V.), Atención Primaria y Prevención y Promoción de la Salud (RICAPPS), Instituto de Salud Carlos III, Madrid, Spain
- Universitat Autónoma de Barcelona (C.V.), Bellaterra, Spain
| | - Pere Torán-Monserrat
- From the Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol (IDIAP Jordi Gol) (R.D.-A., N.L.-V., M.C.-C., B.B.L.-G., V.M.L.-L., V.Z.-P., P.M.-A., C.C., J.B., E.M.-G., R.G.-S., A.P., A.C., C.V., P.T.-M.), Unitat de Suport a la Recerca Metropolitana Nord, Mataró, Spain
- Multidisciplinary Research Group in Health and Society (N.L.-V., V.M.L.-L., P.M.-A., E.M.-G., R.G.-S., P.T.-M.), Institut Universitari d'Investigació en Atenció Primària Jordi Gol, Barcelona, Spain
- Germans Trias i Pujol Research Institute (J.G.P., E.M.-C., L.M., M.M., C.V., P.T.-M.), Can Ruti Campus, Badalona, Spain
- Department of Medicine (P.T.-M.), Faculty of Medicine, Universitat de Girona, Girona, Spain
| |
Collapse
|